Girotzea
1. Ikusi Bilboko euskara eta baserriak izeneko bideoa eta komentatu.
2. Erakutsi Iñaki Gaminderen Bilbotarron euskararen zuzuan¹ izeneko liburua; azaldu zer den eta irakurri sarreran datorren pasartea:
«Behingo baten, munduan asko ez legez, Markina inguruko Barinagan gizon
zahar batek hala zidan kontatu. Gaztea zela, hamalau urtetan edo, gurasoek,
gaur baino askozaz asago zegoen Bilbora bidali zuten erdara apur bat
ikas zezan. San Mames zumardian, alondegi zaharraren ondoan zegoen baserri
baten ekandu zen gizona morroi. Bere beharra Barinagakoaren aldean,
hasikeran behintzat ez zen sano desberdina izan; ardiak erabili, ardiak jagon,
betikoa. Ingurua ez zen bera baina. Orain Casilla, Errekalde, Indautxu. Gizon
horri itaundu diot halako baten, ia erdara ikasi duen ala ez. Eta lehengo antzean
Barinagara itzuli dela esan dit. San Mames zumardiko baserrian euskaldunak
izan dira eta euskara izan da bere eguneroko jardunaren berbeta.»
¹Hitz horren esanahia argitzeko, lagungarria izan daiteke “Bilboko euskararen zuzuan” izeneko audioa entzutea,
bertan Iñaki Gamindek berak azaltzen baitu.
3. Irakurri beste pasarte hau: Kresala nobelako “Bedar txarrak” izeneko kapitulutik jasota dago.
«Itxasgizonak: Zuk zelan dakizu euskerarik ikasi ezpadozu?
Oial-saltzalleak: Neuk be eztot ikasi, Bilbotarra izanarren gurasoak ezeusten
erakutsita; baña eztot damurik be. Euskalerritik kanpora euskerea ezta ezertarako,
ta Euskalerrian bertan edozeñek daki gaur gaztelarrez.
Itxasgizonak: Zuk euskerea ezjakiñagaitik damurik ez izatea, mirarituteko
ipuña ez da. Zuek, bilbotarrok, antxiña galdu zenduen asabien izkera biguna ta
antxiñatik zagozie erdaldundurik.»
4. Bilboren euskalduntasuna errebindikatu gura dugu.
Bilbotarrak ez diren euskaldunen artean guztiz zabalduta
dago Bilbo erdalduna delako iritzia. Egia da euskara
zokoratuta egon dela eta oraindik ere lan handia
dagoela egiteko. Dena dela, errepikatzen zaigun
lelo hori guztiz egia ez da, euskararen transmisioaren
katea ez baita gaur arte eten leku batzuetan.
Eta horren erakusgarri bikaina Zuberogoitia a naiek
2008an argitararu zuten liburu ederra: Bertan Bilbo.
Bizkaiko hiriburua eta euskara: XX. mendeko historia.
Dena den, guk hemen plazaratuko ditugunak eta gure tesiaren froga izango direnak, Alfonso Irigoienek aspaldi esandakoak izango dira. “Bilbao jatorriz hiri euskalduna izan da” eta “Bilbo eta euskara” hitzaldiak aintzat harturik, horixe erakusten ahaleginduko gara hurrengo atazetan: Bilbo, jatorriz, hiri euskalduna izan da.
1901ean argitaratu zen lehen aldiz Euskal-Erria aldizkarian; liburu gisa,1906an.